موضوع: استعانت از صبر ونماز

آیه:وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِینَ (سوره بقره ،آیه 45)

ترجمه:واز صبر ونماز یارى جویید واین کار جز  براى خاشعان، گران وسنگین است  .

شرح وتوضیح:

   هر چند این آیه به دنبال خطاب‏هایى که به یهود شده آمده است، ولى مخاطب آن همه‏ى  مردم هستند. در روایات مى‏خوانیم که حضرت على علیه السلام هرگاه مسئله‏ى مهمى  برایشان رخ مى‏داد به نماز مى‏ایستادند واین آیه را تلاوت مى‏کردند  . در روایتى  از پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله نقل شده، که صبر بر سه نوع است: 1- صبر در  برابر مصیبت. 2- صبر در برابر معصیت. 3- صبر در برابر عبادت(بحار، ج‏71، ص‏77)بنابراین آنچه در روایات آمده که مراد از صبر در این  آیه روزه است، اشاره به یکى از مصادیق صبر دارد. نماز براى رسول اللّه صلى اللهعلیه وآله و امثال او نور چشم است(بحار، ج‏16، ص‏249)ولکن براىبعضى‏ها که خشوع ندارند، چون بار سنگین است. خشوع، مربوط به قلب و روح و خضوع،مربوط به اعضاى بدن است. نمازِ با توجّه، انسان را به یاد قدرت بى‏نهایت خدامى‏اندازد و غیر او را هر چه باشد کوچک جلوه مى‏دهد. مِهر او را در دل زیاد مى‏کند،روحیّه‏ى توکّل را تقویت مى‏کند وانسان را از وابستگى‏هاى مادّى مى‏رهاند. همه‏ىاین آثار، انسان را در برابر مشکلات مقاوم مى‏سازد. صبر و مقاومت، کلید تمامعبادات است. فرشتگان به اهل بهشت سلام مى‏کنند، امّا نه به خاطر نماز و حج و زکات،بلکه به خاطر مقاومت و پایدارى آنها؛ «سلام علیکم بما صبرتم» (رعد، 24)چون اگر مقاومت نباشد، نماز وجهاد وحج وزکات نیز وجودنخواهد داشت. حتّى شرط رسیدن به مقام هدایت و رهبرى الهى، صبر است؛ «جعلنا منهمائمّةً یهدون بأمرنا لمّا صبروا(سجده،24).

     خاطره‏شاعرى به نام نجاشى، که یکى از دوستداران حضرت على علیه السلام بود، در ماه رمضانشراب خورد. به دستور امام، هشتاد ضربه تازیانه به او زدند وبیست ضربه نیز به خاطرارتکاب گناه در ماه رمضان اضافه زدند. او ناراحت شد و به معاویه پیوست و علیه حضرتشعر گفت! اطرافیانِ نجاشى که قبیله‏اى مهم در کوفه بودند از على علیه السلام گلایهکردند که چرا یاران خود را نگه نمى‏دارد؟! طارق‏بن عبداللّه رئیس آنها با ناراحتىبه امام گفت: شما چرا بین دوست و بیگانه تفاوت قائل نمى‏شوید؟ شخصى همانند نجاشىنباید شلاّق بخورد، ما این گونه رفتار را تحمّل نمى‏کنیم. امام در جواب او این آیهرا تلاوت فرمود: «و انّها لکبیرة الاّ على الخاشعین» طارق نیز به معاویه پیوست. بنابراین گرچه آیه درباره نماز است، ولى در موارد مشابه مى‏توان از آیات قرآناستمداد کرد.

برای پیشرفت و پیروزی بر مشکلات دو رکن اساسی لازم است ، یکی پایگاه نیرومند درونی و دیگر تکیه گاه محکم برونی ، در آیات فوق به این دو رکن اساسی با تعبیر صبر و صلوة اشاره شده است : صبر آن حالت استقامت و شکیبائی و ایستادگی در جبهه مشکلات است ، و نماز پیوندی است با خدا و وسیله ارتباطی است با این تکیه گاه محکم .

گر چه کلمه صبر در روایات فراوانی به روزه تفسیر شده است ، ولی مسلما منحصر به روزه نیست ، بلکه ذکر روزه به عنوان یک مصداق بارز و روشن آن است ، زیرا انسان در پرتو این عبادت بزرگ اراده ای نیرومند و ایمانی استوار پیدا می کند و حاکمیت عقلش بر هوسهایش مسلم می گردد .

مفسران بزرگ در تفسیر این آیه نقل کرده اند که رسول گرامی اسلام هر گاه با مشکلی روبرو می شد که او را ناراحت می کرد از نماز و روزه مدد می گرفت .و نیز از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود : هنگامی که با غمی از غمهای دنیا روبرو می شوید وضو گرفته ، به مسجد بروید ، نماز بخوانید و دعا کنید ، زیرا خداوند دستور داده و استعینوا بالصبر و الصلوة .

توجه به نماز و راز و نیاز با پروردگار نیروی تازه ای در انسان ایجاد می کند و او را برای رویاروئی با مشکلات نیرو می بخشد .

در کتاب کافی از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم کان علی (علیه السلام) اذا اهاله امر فزع قام الی الصلوة ثم تلا هذه الایة و استعینوا بالصبر و الصلوة هنگامی که مشکل مهمی برای علی (علیه السلام) پیش می آمد به نماز بر می خاست سپس این آیه را تلاوت می فرمود و استعینوا بالصبر و الصلوة .

آری نماز انسان را به قدرت لایزالی پیوند می دهد که همه مشکلات برای او سهل و آسان است و همین احساس سبب می شود که انسان در برابر حوادث نیرومند و خونسرد باشد .

پیام های اصلی این آیه به شرح زیر می باشد.(تفسیر نور)

1-    صبر ونماز، دو اهرم نیرومند در برابر مشکلات است. «استعینوا بالصبر و...»

2-    هرچه در آستان خدا اظهار عجز و بندگى بیشتر کنیم، امدادهاى او را بیشتر دریافت کرده وبر مشکلات پیروز خواهیم شد. «استعینوا بالصبر و الصلوة»

3-     استعانت از خداونددر آیه‏ى «ایّاک نستعین» منافاتى با استعانت از آنچه به دستور اوست، ندارد. «استعینوا بالصبر»

4-    سنگین بودن نماز، نشانه‏ى تکبّر در برابر خداست. «لکبیرةالاّ على الخاشعین»